I. Historia
Zbory Wolnych Chrześcijan noszą w świecie różne nazwy. Zbory te w świecie anglosaskim znane są jako Brethren lub dokładniej Open Brethren, natomiast w niemieckim obszarze językowym znane są jako Brüdergemeinde. Wiele tysięcy zborów Wolnych Chrześcijan rozsianych jest po całym świecie, gdzie najczęściej znane są jako Zbory Braterskie.
Kiedy i gdzie powstały pierwsze Zbory Wolnych Chrześcijan?
Zbory Wolnych Chrześcijan powstały na gruncie przebudzenia religijnego, jakie miało miejsce w Wielkiej Brytanii w pierwszej połowie XIX w. Wierzący z różnych chrześcijańskich Kościołów pielęgnowali od 1826 roku ze sobą bliską społeczność, nie mogli jednak, z powodu przynależenia do różnych konfesji, wspólnie „łamać chleba”. W tym też czasie, pomimo dzielących ich barier, wierzący ci zaczęli sporadycznie wspólnie obchodzić wieczerzę Pańską. Jednakże stan ten nie mógł trwać na zawsze i w tej sytuacji zrodził się nowy ruch. Jako początek ruchu „braci” przyjmuje się rok 1830, kiedy to w Dublinie rozpoczęto zgromadzać się na regularne nabożeństwa. Od roku 1832 „bracia” zgromadzali się także w mieście Plymouth i od nazwy tego miasta „braci” nazywa się także „braćmi plymuckimi”. Należy tutaj podkreślić, że zamiarem pierwszych „braci” nie było stworzenie odrębnej denominacji „braci”, ale zgromadzanie wierzących, aby w prostocie, bez zbędnej tradycji w duchu Dz 2,42 pełnić służbę Bożą. Zwiastowanie „braci” trafiło na dobry grunt i w całej Wielkiej Brytanii powstawały Zbory. Czołowi „bracia” pierwszego okresu to: John Bellett, Francis Hutchinson, John Parnell, Anthony Norris Groves, Edward Cronin, William James Stokes, John Nelson Darby, Georg Müller, Charles Henry Mackintosh, Lord Radstock i Frederick Baedeker. Ruch ten jest od samego początku ruchem misyjnym i większość z wymienionych braci albo udawała się na misję, albo odbywała podróże misyjne po wielu krajach świata na wszystkich kontynentach. I tak John Parnell odwiedzał Bagdad i Indie, Anthony Norris Groves pracował misyjnie w Indiach i Bagdadzie, podobnie Edward Cronin pewien czas pracował w Bagdadzie, John Nelson Darby odwiedzał wiele krajów w Europie, Azji, Ameryce i Australii wszędzie usługując jako nauczyciel Słowa Bożego. Georg Müller był szeroko znany również poza kręgami „braci” ze względu na swą żywą wiarę i działalność charytatywną. Przeszedł on do historii Kościoła jako twórca chrześcijańskich domów dziecka, które objęły swą opieką łącznie ok. 10 000 wychowanków, przy czym na utrzymanie tych dzieci Müller nie miał żadnych stałych dochodów i nigdy nikogo poza Panem Bogiem o wsparcie tej służby nie prosił. Również on od 70 roku życia właściwie aż do swojej śmierci tj. przez około 20 lat odbywał wiele podróży misyjnych po Europie, Ameryce, Azji i Australii. W roku 1845 doszło do podziału „braci” na dwa główne istniejące do dzisiaj nurty: „braci otwartych”, to jest tych, którzy utrzymują społeczność ze wszystkimi odrodzonymi wierzącymi, żyjącymi w różnych społecznościach ewangelikalnych i „braci zamkniętych”, nazywanych też darbystami lub ekskluzywnymi, którzy nie utrzymują społeczności z innymi ewangelikalnymi Kościołami.
Kiedy i gdzie powstały pierwsze Zbory Wolnych Chrześcijan w Polsce?
Pierwsze polskie Zbory „braci” powstały na Śląsku Cieszyńskim i ich powstanie związane jest z osobą Józefa Mrózka sen. Prawie równocześnie w Warszawie pracę w duchu braci wolnych rozpoczął nawrócony ksiądz rzymskokatolicki Wacław Żebrowki, do którego później dołączyli dwaj inni byli księża katoliccy, Antoni Przeorski i Stanisław Bortkiewicz. Józef Mrózek urodził się w roku 1882 w Cierlicku na Zaolziu. W roku 1900 nawrócił się pod wpływem lektury książki Baxtera „O wiecznym odpoczynku zbawionych”. W latach 1907-1909 kształcił się w Szkole Biblijnej Aliansu Ewangelicznego w Berlinie. Po powrocie w roku 1909 br. Józef Mrózek rozpoczął systematyczną pracę misyjną i pierwsze nabożeństwa odbywały się już w 1909 w Trzanowicach (Zaolzie). Praca ta rozszerzała się i w krótkim czasie objęła teren Bogumina, Karwiny, Cierlicka, Gołkowic i Cieszyna. Od roku 1922 zamieszkał w Nowych Hajdukach (obecnie Chorzów) i od tego czasu pracował misyjnie na terenie dawnych województw katowickiego i krakowskiego. Do pracy misyjnej br. Józefa Mrózka dołączyli następni bracia: Paweł Folwarczny, Karol Wowra, Józef Kuźnik i inni. Powstały kolejne Zbory w Krakowie, Tarnowie, Nowym Sączu, Lublinie, Piotrkowie Trybunalskim i Nierodzimiu. Lata II wojny światowej znacznie ograniczyły rozwój pracy. Po wojnie, w roku 1947, powołane zostało do życia „Zjednoczenie Wolnych Chrześcijan”, obejmujące Zbory Polski południowej oraz Zbór warszawski, które to jeszcze w 1947 roku wraz ze Związkiem Ewangelicznych Chrześcijan i Stowarzyszeniem Stanowczych Chrześcijan stworzyło Zjednoczony Kościół Ewangeliczny. Do Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego dołączył w roku 1953 Kościół Wiary Ewangelicznej i Zjednoczenie Zborów Chrystusowych. Wolni Chrześcijanie działali w ramach ZKE do roku 1980. Wtedy to Wolni Chrześcijanie opuścili ZKE i utworzyli ponownie samodzielną społeczność pod nazwą Kościół Wolnych Chrześcijan. Spośród braci, którzy służyli po II wojnie światowej społeczności Wolnych Chrześcijan należałoby wymienić w szczególności br. Józefa Mrózka juniora, Józefa Prowera, Zdzisława Repsza i Andrzeja Wojnara.
Jaki ustrój posiada Kościół Wolnych Chrześcijan?
1. Kościół Wolnych Chrześcijan jest dobrowolnym związkiem wyznaniowym jednoczącym istniejące na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Zbory Wolnych Chrześcijan.
2. Członkowie Kościoła Wolnych Chrześcijan skupiają się w Zborach, które stanowią samodzielne społeczności zaspokajające duchowe potrzeby członków, sympatyków i ich rodzin.
3. Do Zboru mogą zostać przyjęte tylko takie osoby, które wyrażą dobrowolną chęć przystąpienia do Zboru, złożą wyznanie wiary, mają dobre świadectwo chrześcijańskiego życia i zostaną przez Zbór przyjęte. Grupy wierzących, które liczą mniej aniżeli 15 ochrzczonych wierzących organizowane są w Placówki, które podlegają opiece Zborów.
4. Pracą Zboru kierują Starsi Zboru (Prezbiterzy) zwani Radą Braterską. Jeden spośród Starszych (Prezbiterów) zostaje wybrany przez Zbór na Przełożonego Zboru i nosi tytuł Prezbitera Zboru. On to kieruje pracami Rady Braterskiej.
5. Co trzy lata Zbory wysyłają swych delegatów na Synod całego Kościoła. Do zadań Synodu należy nakreślenie zadań i pracy na najbliższe trzy lata oraz ocena pracy w Kościele, zaś w szczególności Rady Kościoła, która to Rada w okresie pomiędzy Synodami inicjuje i koordynuje działalność międzyzborową.
6. Synod spośród delegatów Zborów wybiera 7 osobową Radę Kościoła i Przewodniczącego Rady Kościoła. Rada Kościoła ze swego grona wybiera Zastępcę Przewodniczącego, Sekretarza i Skarbnika. Do zadań Rady Kościoła należy między innymi: inicjowanie i koordynowanie działalności międzyzborowej, a w szczególności pracy wśród dzieci, młodzieży i kobiet, kursów biblijnych, szkolenia pracowników, prowadzenia pracy misyjnej i charytatywnej, organizowanie zjazdów, wykładów i seminariów, oraz prowadzenie działalności wydawniczej. Rada Kościoła przez swego Przewodniczącego reprezentuje Kościół na zewnątrz. Siedziba Rady Kościoła mieści się w Katowicach ul Franciszkańska 19.
